Σύσταση Σώματος - Ανθρωπομετρία ISAK

Η σύσταση του ανθρωπίνου σώματος είναι άμεσα συνδεδεμένη με την υγεία και τις λειτουργίες του οργανισμού. Η σύσταση του σώματος και κατ’ επέκταση οι μεταβολικές του λειτουργίες δεν παραμένουν σταθερές σε όλη τη διάρκεια της ζωής, καθώς το ανθρώπινο σώμα και οι επιμέρους ιστοί του υπόκεινται σε συνεχείς αλλαγές. Ένας από τους σημαντικότερους περιβαλλοντικούς παράγοντες που επιδρά στη σύσταση του σώματος είναι η φυσική δραστηριότητα αλλά και η ενεργειακή κατανάλωση από τη διατροφή. Η τροποποίηση των επιπέδων της φυσικής δραστηριότητας και των προσλαμβανόμενων θερμίδων επιδρά σε όλους τους ιστούς του ανθρώπινου σώματος και η τελική επίδραση στη σύσταση του σώματος επηρεάζεται από σημαντικούς παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, το φύλο και η ηλικία. Οι μεταβλητές αυτές πρέπει να λαμβάνονται πάντα υπόψη για να γίνει σωστά η αξιολόγηση σε σχέση με το ατομικό προφίλ, του στόχους και τυχόν ανάγκες παρέμβασης για αλλαγή της σύστασης.

Αν και υπάρχουν πολλές σύγχρονες και εξελιγμένες μέθοδοι εκτίμησης της σύστασης σώματος όπως για παράδειγμα η αξονική και μαγνητική τομογραφία, η απορροφησιομετρία ακτίνων Χ διπλής ενέργειας (DXA) και πολλές άλλες, ωστόσο η εφαρμογή τους στην καθημερινή πρακτική δεν είναι εφικτή καθώς απαιτούνται μηχανήματα που έχουν υψηλό κόστος. Αντίθετα μέθοδοι όπως η ανθρωπομετρία και η ανάλυση μέσω της βιοηλεκτρικής αγωγιμότητας (ΒΙΑ) μπορούν να δώσουν γρήγορα, έγκυρα και αξιόπιστα αποτελέσματα, με σχετικά χαμηλό κόστος. Με την ανάλυση σύστασης σώματος εξάγουμε σημαντικά συμπεράσματα σε σχέση με το λίπος, τη μυϊκή μάζα, το νερό σώματος και την οστική μάζα, αλλά και πως αυτά κατανέμονται στον ανθρώπινο σώμα. Έτσι μπορεί να γίνει η κατάλληλη αξιολόγηση και επιλογή σε ένα διατροφικό πλάνο. Σημαντική παράμετρος αποτελούν η σωστές συνθήκες μετρήσεις αλλά και η κατάλληλη επιλογή εξισώσεων για τη σύσταση σώματος που αρμόζουν στο προς μέτρηση άτομο.

Αναμφισβήτητα, το βάρος και η σύσταση του σώματος ενός αθλητή μπορούν να επηρεάσουν τη δύναμη, την αντοχή, την ευκινησία και την εμφάνισή του. Συνυπολογιζόμενοι αυτοί οι παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την αθλητική απόδοση, άρα και τις πιθανότητες επιτυχίας ενός αθλητή σε ένα συγκεκριμένο άθλημα. Οι περισσότεροι αθλητές χρειάζονται έναν υψηλό λόγο δύναμης προς βάρος για να πετύχουν τη μέγιστη αθλητική απόδοση. Εξαιτίας του ότι το σωματικό λίπος προσθέτει βάρος χωρίς όμως να συμβάλλει στην δύναμη του αθλητή, σε πολλά αθλήματα δίνεται έμφαση στα χαμηλά ποσοστά λίπους. Ωστόσο, ο στόχος της βέλτιστης σύστασης σώματος ενός αθλητή πρέπει να είναι εξατομικευμένος, να λαμβάνει υπ’ όψη τις απαιτήσεις του αθλήματος, την παρούσα απόδοση του αθλητή, τους στόχους που έχει θέσει και φυσικά να έχει ως γνώμονα τη διατήρηση της καλής υγείας του. Ο αθλητής δεν πρέπει να «ξεγελιέται» από την ένδειξη της ζυγαριάς, αλλά να λαμβάνει πολύ πιο σοβαρά υπόψη τις μετρήσεις σύστασης σώματος. Επομένως το να συμβουλεύουμε έναν αθλητή ότι πρέπει να πετύχει ένα αυθαίρετα προκαθορισμένο όριο σωματικού λίπους είναι λάθος και ασκεί μια αυξημένη ψυχολογική πίεση στον αθλητή.

Η ανθρωπομετρία είναι η επιστήμη που καθορίζει τα φυσικά μεγέθη, τη μορφή, τις λειτουργικές ικανότητες ενός ατόμου και αναφέρεται στη μέτρηση του ανθρώπινου σώματος. Οι ανθρωπομετρικές μετρήσεις είναι μια σειρά ποσοτικών μετρήσεων των μυών, των οστών και του λιπώδους ιστού με στόχο την εκτίμηση της σύστασης του σώματος, αλλά και τον καθορισμό του τριμορφικού σωματότυπου (ενδόμορφος – μεσόμορφος – εκτόμορφος). Ως αποτέλεσμα των αλλαγών στον τρόπο ζωής, τη διατροφή, τα επίπεδα δραστηριότητας και την εθνική σύνθεση των πληθυσμών, συμβαίνουν και αλλαγές στην κατανομή των διαστάσεων του σώματος. Η Ανθρωπομετρία αποτυπώνει τη σχέση μεταξύ ανατομίας και κίνησης. Παίρνει τη μέτρηση του ανθρώπινου σώματος και καθορίζει την ικανότητά του για λειτουργία και κίνηση σε μια σειρά ρυθμίσεων.

Τα βασικά στοιχεία της ανθρωπομετρίας είναι το ύψος, το βάρος, ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ), οι περιφέρειες του σώματος, το πάχος των πτυχών του δέρματος και των αρθρώσεων, αλλά και το μήκος των μικρών και μεγάλων οστών του σώματος. Αυτές οι μετρήσεις είναι σημαντικές επειδή αντιπροσωπεύουν διαγνωστικά κριτήρια για την παχυσαρκία, γεγονός που αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο για παθήσεις όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη και πολλά άλλα. Υπάρχει περαιτέρω χρησιμότητα ως μέτρο της διατροφικής κατάστασης σε παιδιά (ανάπτυξη, ανισοσκελίες) και έγκυες γυναίκες. Επιπλέον, οι ανθρωπομετρικές μετρήσεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως σημαντική βάση για τη φυσική κατάσταση, το προφίλ του αθλητή και για τη μέτρηση της προόδου της αθλητικής απόδοσης.

Σημαντικό παράγοντα στην ανθρωπομετρία αποτελεί η πιστοποιημένη εκπαίδευση για τις τεχνικές των μετρήσεων και την εξαγωγή αξιόπιστων συμπερασμάτων. Παγκοσμίως υπεύθυνος επιστημονικός φορέας για τον ορισμό των τεχνικών μέτρησης είναι ο ISAK (International Society for the Advancement of Kinanthropometry). Ο ISAK έχει αναπτύξει διεθνή πρότυπα για ανθρωπομετρική αξιολόγηση και ένα διεθνές πρόγραμμα διαπίστευσης ανθρωπομετρίας (IAAS). Το σχήμα διαπίστευσης βασίζεται στην έννοια μιας ιεραρχίας τεσσάρων επιπέδων. Ένα βασικό στοιχείο σε αυτό είναι η αντικειμενική διατήρηση της διασφάλισης ποιότητας, απαιτώντας όλα τα επίπεδα να πληρούν το αρχικό τεχνικό σφάλμα μέτρησης (TEM). Πιστοποιημένοι ανθρωπομετριστές είναι όσοι έχουν συμμετέχει και έχουν ολοκληρώσει επιτυχώς τα σχετικά εκπαιδευτικά σεμινάρια που ανακοινώνονται από τον ISAK, ενώ η διάρκεια πιστοποίησης έχει συγκεκριμένο χρονικό διάστημα καθώς οι ανθρωπομετριστές έχουν υποχρέωση να επαναξιολογούνται και πάλι σε αντίστοιχο επίσημο σεμινάριο. Αυτή η διαδικασία διασφαλίζει την εγκυρότητα των μετρήσεων, την ακρίβεια της επαναληψιμότητας τους και την εμπεριστατωμένη αξιολόγηση των μετρήσιμων δεδομένων για την ορθή ερμηνεία των αποτελεσμάτων.